پسوریازیس یک بیماری مزمن و ناشی از اختلال در سیستم ایمنی است که با تکثیر سریع سلول‌های پوست مشخص می‌شود و منجر به ایجاد لکه‌های پوسته‌دار، خارش‌دار و قرمز یا تغییر رنگ‌داده می‌شود 1. این بیماری مسری نیست و می‌تواند از نظر شدت در افراد مختلف متفاوت باشد 1. در واقع، سیستم ایمنی بدن که به طور معمول از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا محافظت می‌کند، در افراد مبتلا به پسوریازیس به اشتباه به سلول‌های سالم پوست حمله می‌کند 2. این حمله باعث التهاب و تسریع چرخه رشد سلول‌های پوست می‌شود 2. به طور معمول، سلول‌های پوست در طی یک ماه از لایه‌های زیرین به سطح می‌آیند و می‌ریزند، اما در پسوریازیس، این فرایند تنها در چند روز اتفاق می‌افتد و تجمع این سلول‌ها در سطح پوست منجر به ایجاد ضایعات پسوریازیس می‌شود 2.
تظاهرات پسوریازیس بسیار متنوع است و می‌تواند از لکه‌های کوچک شبیه شوره سر تا بثورات گسترده در سراسر بدن متغیر باشد 2. این تنوع در علائم و نواحی درگیر، نشان‌دهنده وجود انواع مختلفی از پسوریازیس است که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند 1. درک این تفاوت‌ها برای تشخیص دقیق و انتخاب بهترین روش درمانی اهمیت بسزایی دارد. پسوریازیس یک بیماری طولانی‌مدت و مزمن است که معمولاً به صورت دوره‌ای عود می‌کند و علائم آن برای مدتی تشدید شده (شعله‌ور شدن) و سپس بهبود می‌یابد (بهبودی) 2. هدف از این مقاله ارائه یک بررسی جامع و کاربرپسند از انواع مختلف پسوریازیس، علائم، علل احتمالی، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی موجود است.
انواع اصلی پسوریازیس
پسوریازیس پلاکی (Plaque Psoriasis)
نام دقیق و مترادف‌های احتمالی آن: پسوریازیس ولگاریس (Psoriasis vulgaris) 7.
علائم و نشانه‌های کلیدی: پسوریازیس پلاکی شایع‌ترین نوع پسوریازیس است و حدود 80 تا 90 درصد افراد مبتلا به این بیماری را درگیر می‌کند 5. این نوع پسوریازیس با ایجاد لکه‌های برجسته، ملتهب و قرمز یا تغییر رنگ‌داده روی پوست (پلاک‌ها) مشخص می‌شود که با پوسته‌های سفید نقره‌ای پوشیده شده‌اند 1. این پلاک‌ها ممکن است خارش‌دار، دردناک یا همراه با احساس سوزش باشند 1. پوسته‌ها به راحتی جدا می‌شوند 5. رنگ پلاک‌ها بسته به رنگ پوست فرد می‌تواند متفاوت باشد؛ به طوری که در افراد با پوست روشن ممکن است صورتی به نظر برسند و در افراد با پوست تیره، قهوه‌ای یا خاکستری دیده شوند 2. در برخی موارد، خراشیدن سطح پلاک‌های پسوریازیس پلاکی منجر به جدا شدن پوسته‌ها به صورت لایه‌های سفید شبیه به موم شمع می‌شود که به آن پدیده “لکه شمعی” می‌گویند 7. خراشیدن بیشتر ممکن است یک لایه مرطوب را نشان دهد که به آن پدیده “غشای نهایی” می‌گویند و در نهایت، خراشیدن عمیق‌تر باعث ظاهر شدن نقاط خونریزی کوچک روی زمینه قرمز می‌شود که به علامت “آوسپیتز” معروف است 7.
نواحی معمول بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند: پسوریازیس پلاکی معمولاً در نواحی مانند آرنج، زانو، پوست سر، پایین کمر و اطراف ناف ظاهر می‌شود 1. با این حال، این نوع پسوریازیس می‌تواند در هر قسمت از بدن ایجاد شود 1. ضایعات اغلب به صورت متقارن در دو طرف بدن دیده می‌شوند 7. علاوه بر نواحی ذکر شده، صورت، پاها، دست‌ها و چین‌های پوستی نیز ممکن است درگیر شوند 1.
علل احتمالی و عوامل خطر: علت اصلی پسوریازیس پلاکی، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی است که منجر به رشد سریع سلول‌های پوست می‌شود 2. استعداد ژنتیکی نیز در بروز این بیماری نقش دارد و در افرادی که سابقه خانوادگی پسوریازیس دارند، احتمال ابتلا بیشتر است 2. عوامل محیطی متعددی می‌توانند باعث تحریک یا تشدید پسوریازیس پلاکی شوند، از جمله عفونت‌ها (مانند عفونت استرپتوکوکی گلو و عفونت‌های پوستی)، آسیب‌های پوستی (مانند بریدگی، خراش، آفتاب‌سوختگی شدید)، استرس، آب و هوای سرد، برخی داروها (مانند لیتیوم، داروهای فشار خون و داروهای ضد مالاریا)، مصرف دخانیات و نوشیدن زیاد الکل، و قطع ناگهانی داروهای کورتیکواستروئیدی خوراکی یا تزریقی 2. همچنین، آسیب دیدن پوست ممکن است باعث ایجاد ضایعات پسوریازیس در همان ناحیه شود که به این پدیده، پدیده کوبنر می‌گویند 7.
روش‌های تشخیص: تشخیص پسوریازیس پلاکی عمدتاً بر اساس ظاهر مشخص پوست (پلاک‌های ضخیم و برجسته با پوسته‌ها) و محل بروز آن صورت می‌گیرد 1. پزشک همچنین در مورد سابقه پزشکی و سابقه خانوادگی بیمار سوال خواهد کرد 6. در برخی موارد، برای تأیید تشخیص یا رد سایر بیماری‌های پوستی، ممکن است نمونه‌برداری از پوست (بیوپسی) انجام شود 1. معاینه بالینی شامل بررسی ناخن‌ها، پوست سر و چین‌های پوستی نیز بخشی از فرآیند تشخیص است 6. خارش نیز یکی از علائم شایع است که در تشخیص مد نظر قرار می‌گیرد 1.
گزینه‌های درمانی رایج و جدید: درمان پسوریازیس پلاکی شامل داروهای موضعی (مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای غیر استروئیدی موضعی و داروهای بدون نسخه)، نوردرمانی (فتوتراپی با اشعه ماوراء بنفش B یا PUVA) و داروهای سیستمیک (مانند داروهای خوراکی، داروهای بیولوژیک و بیوسیمیلارها، رتینوئیدها و داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی) است 1. استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، لوسیون‌ها و شامپوهای دارویی، پماد ویتامین D3 و آنترالین نیز از دیگر روش‌های درمانی موضعی هستند 5. روش‌های جدیدتر درمانی شامل استفاده از نور LED با طول موج خاص و داروهای ایمنی‌درمانی (بیولوژیک‌ها و مهارکننده‌های مولکول کوچک) است 5.
تفاوت‌های آن با سایر انواع پسوریازیس: پسوریازیس پلاکی با پلاک‌های ضخیم و پوسته‌دار خود از سایر انواع پسوریازیس متمایز می‌شود. این نوع با لکه‌های کوچک و قطره‌ای پسوریازیس خالدار، لکه‌های صاف و ملتهب پسوریازیس معکوس، تاول‌های چرکی پسوریازیس پوسچولار و قرمزی و پوسته‌ریزی گسترده پسوریازیس اریترودرمیک تفاوت دارد.
پسوریازیس خالدار (Guttate Psoriasis)
نام دقیق و مترادف‌های احتمالی آن: مترادف خاصی برای این نوع پسوریازیس به طور مداوم ذکر نشده است.
علائم و نشانه‌های کلیدی: پسوریازیس خالدار به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و با لکه‌های کوچک، قطره‌ای شکل، قرمز یا تغییر رنگ‌داده با پوسته‌های ظریف مشخص می‌شود 2. این نوع پسوریازیس اغلب پس از یک عفونت استرپتوکوکی (مانند گلودرد استرپتوکوکی) رخ می‌دهد 2 و در کودکان و جوانان شایع‌تر است 2. در برخی موارد، این لکه‌ها می‌توانند بزرگتر شده و شبیه به پلاک‌های پسوریازیس پلاکی شوند 7.
نواحی معمول بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند: پسوریازیس خالدار معمولاً تنه، بازوها، پاها، صورت و پوست سر را درگیر می‌کند 2.
علل احتمالی و عوامل خطر: عامل اصلی پسوریازیس خالدار، عفونت‌های باکتریایی به ویژه عفونت‌های استرپتوکوکی است 2. استعداد ژنتیکی نیز ممکن است در بروز آن نقش داشته باشد و در برخی موارد با ژن HLA-Cw6 مرتبط است 7. همچنین، ممکن است سطح آنتی‌بادی‌های ضد استرپتوکوک در خون این افراد افزایش یابد 7.
روش‌های تشخیص: تشخیص پسوریازیس خالدار بر اساس ظاهر مشخص لکه‌های کوچک و قطره‌ای شکل و اغلب سابقه عفونت اخیر استرپتوکوکی صورت می‌گیرد 2.
گزینه‌های درمانی رایج و جدید: پسوریازیس خالدار اغلب به خودی خود در عرض چند هفته یا چند ماه، به ویژه پس از رفع عفونت، بهبود می‌یابد 7. درمان ممکن است شامل استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی، نوردرمانی و در برخی موارد داروهای خوراکی باشد 10. درمان عفونت زمینه‌ای نیز در صورت وجود اهمیت دارد 10.
تفاوت‌های آن با سایر انواع پسوریازیس: پسوریازیس خالدار با لکه‌های کوچک و پراکنده خود از پلاک‌های بزرگ پسوریازیس پلاکی متمایز می‌شود. ظاهر و محل بروز آن نیز با پسوریازیس معکوس متفاوت است و فاقد تاول‌های چرکی پسوریازیس پوسچولار و قرمزی گسترده پسوریازیس اریترودرمیک است.
پسوریازیس معکوس (Inverse Psoriasis)
نام دقیق و مترادف‌های احتمالی آن: مترادف خاصی برای این نوع پسوریازیس به طور مداوم ذکر نشده است.
علائم و نشانه‌های کلیدی: پسوریازیس معکوس باعث ایجاد لکه‌های صاف و ملتهب با رنگ قرمز تیره یا تیره شده روی پوست می‌شود 2. این نوع پسوریازیس معمولاً فاقد پوسته‌هایی است که در سایر انواع دیده می‌شود 5 و می‌تواند بسیار خارش‌دار و دردناک باشد و با تعریق و اصطکاک بدتر شود 2.
نواحی معمول بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند: پسوریازیس معکوس معمولاً در چین‌های پوستی مانند زیر بغل، زیر سینه‌ها، در ناحیه کشاله ران و روی باسن ظاهر می‌شود 1.
علل احتمالی و عوامل خطر: علت اصلی پسوریازیس معکوس، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی است. اصطکاک، تعریق و عفونت‌های قارچی می‌توانند باعث تحریک یا تشدید این نوع پسوریازیس شوند 2.
روش‌های تشخیص: تشخیص پسوریازیس معکوس بر اساس ظاهر لکه‌های صاف و ملتهب در چین‌های پوستی صورت می‌گیرد 2.
گزینه‌های درمانی رایج و جدید: معمولاً از کورتیکواستروئیدهای موضعی برای درمان پسوریازیس معکوس استفاده می‌شود، اما به دلیل حساسیت پوست در چین‌های پوستی، باید با احتیاط مصرف شوند 1. سایر درمان‌ها ممکن است شامل داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی موضعی، داروهای ضد قارچ در صورت وجود عفونت قارچی و در برخی موارد داروهای سیستمیک باشد 1.
تفاوت‌های آن با سایر انواع پسوریازیس: پسوریازیس معکوس با محل بروز خود در چین‌های پوستی و ظاهر صاف و بدون پوسته از پلاک‌های پوسته‌دار پسوریازیس پلاکی و لکه‌های قطره‌ای پسوریازیس خالدار متمایز می‌شود.
پسوریازیس پوسچولار (Pustular Psoriasis)
نام دقیق و مترادف‌های احتمالی آن: پسوریازیس پوسچولار عمومی، آکرودرماتیت کانتینوا، پوسچولوز پالموپلانتر (Pustulosis palmaris/plantaris) 8.
علائم و نشانه‌های کلیدی: پسوریازیس پوسچولار با تاول‌های چرکی مشخص (پوسچول) که روی پوست ملتهب ظاهر می‌شوند، شناخته می‌شود 1. این نوع پسوریازیس می‌تواند به صورت لکه‌های گسترده یا محدود به نواحی کوچکتر مانند کف دست‌ها و کف پاها (پسوریازیس پالموپلانتر) رخ دهد 2. تاول‌ها ممکن است به سرعت ایجاد شوند و در عرض چند ساعت پس از ملتهب و حساس شدن پوست ظاهر شوند 2. این نوع پسوریازیس می‌تواند دردناک باشد 9. در پسوریازیس پالموپلانتر، قرمزی ممکن است همیشه وجود نداشته باشد و پوسته‌های ضخیم می‌توانند ظاهری شبیه به کراتودرما ایجاد کنند 7.
نواحی معمول بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند: پسوریازیس پوسچولار می‌تواند به صورت گسترده در بدن یا محدود به کف دست‌ها و کف پاها باشد 2. در پسوریازیس پالموپلانتر، ناحیه تنار (برآمدگی کنار شست) بیشتر از ناحیه هیپوتنار (برآمدگی کنار انگشت کوچک) درگیر می‌شود 7.
علل احتمالی و عوامل خطر: علت اصلی پسوریازیس پوسچولار، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی است. قطع ناگهانی برخی داروها و عفونت‌ها می‌توانند از عوامل تحریک‌کننده احتمالی باشند 10.
روش‌های تشخیص: تشخیص پسوریازیس پوسچولار بر اساس ظاهر مشخص تاول‌های چرکی صورت می‌گیرد 2.
گزینه‌های درمانی رایج و جدید: درمان ممکن است شامل استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی، نوردرمانی و داروهای سیستمیک مانند رتینوئیدها و متوترکسات باشد 1.
تفاوت‌های آن با سایر انواع پسوریازیس: وجود تاول‌های چرکی ویژگی بارز این نوع پسوریازیس است که آن را از پلاک‌های خشک و پوسته‌دار پسوریازیس پلاکی، لکه‌های کوچک پسوریازیس خالدار و لکه‌های صاف پسوریازیس معکوس متمایز می‌کند.
پسوریازیس اریترودرمیک (Erythrodermic Psoriasis)
نام دقیق و مترادف‌های احتمالی آن: مترادف خاصی برای این نوع پسوریازیس به طور مداوم ذکر نشده است.
علائم و نشانه‌های کلیدی: پسوریازیس اریترودرمیک نادرترین اما شدیدترین نوع پسوریازیس است 2. این نوع پسوریازیس با قرمزی یا تغییر رنگ گسترده پوست مشخص می‌شود که اغلب بیش از 90 درصد سطح بدن را درگیر می‌کند 2. پوست ممکن است به صورت ورقه‌های بزرگ پوسته‌ریزی کند (لایه برداری) 2 و می‌تواند به شدت خارش‌دار یا سوزاننده باشد 2. این نوع پسوریازیس ممکن است با تغییر در ضربان قلب و دمای بدن، کم‌آبی و تغییرات ناخن همراه باشد 7. همچنین، به دلیل گشاد شدن عروق خونی گسترده، ممکن است کاهش دمای بدن (هیپوترمی) رخ دهد و پوسته‌ریزی شدید می‌تواند منجر به از دست دادن پروتئین، ورم اندام‌های تحتانی و نارسایی قلبی، کبدی و کلیوی شود 7.
نواحی معمول بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند: پسوریازیس اریترودرمیک می‌تواند تمام بدن را درگیر کند 2.
علل احتمالی و عوامل خطر: پسوریازیس اریترودرمیک ممکن است به عنوان عارضه‌ای از سایر انواع پسوریازیس (به ویژه پسوریازیس پلاکی) ایجاد شود یا به طور مستقل آغاز شود 7. قطع مصرف کورتیکواستروئیدها یا سایر داروها، آفتاب‌سوختگی شدید یا نوع دیگری از پسوریازیس می‌توانند از عوامل تحریک‌کننده باشند 10.
روش‌های تشخیص: تشخیص پسوریازیس اریترودرمیک بر اساس قرمزی و پوسته‌ریزی گسترده پوست صورت می‌گیرد 2. پزشک ممکن است به دنبال نواحی کوچکی از پوست سالم بگردد تا آن را از سایر بیماری‌های مشابه مانند اریترودرمای ناشی از پیتیریازیس روبرا پیلاریس (PRP) تشخیص دهد 7.
گزینه‌های درمانی رایج و جدید: درمان معمولاً شامل داروهای خوراکی تجویزی، پانسمان‌های مرطوب دارویی و کورتیکواستروئیدهای موضعی است 10. موارد شدید ممکن است نیاز به ترکیبی از درمان‌ها و بستری شدن در بیمارستان داشته باشد 10. نظارت دقیق بر عوارض احتمالی نیز ضروری است 7.
تفاوت‌های آن با سایر انواع پسوریازیس: درگیری گسترده پوست در پسوریازیس اریترودرمیک، آن را از تمام انواع دیگر که معمولاً نواحی کوچکتر یا خاصی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، متمایز می‌کند. با توجه به شدت و احتمال بروز عوارض سیستمیک، این نوع پسوریازیس یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به توجه فوری دارد.
انواع کمتر شایع پسوریازیس
پسوریازیس ناخن (Nail Psoriasis)
نام دقیق و مترادف‌های احتمالی آن: مترادف خاصی برای این نوع پسوریازیس به طور مداوم ذکر نشده است.
علائم و نشانه‌های کلیدی: پسوریازیس ناخن، ناخن‌های دست و پا را درگیر می‌کند 2 و باعث ایجاد فرورفتگی‌های کوچک (چاله‌ها) روی سطح ناخن، رشد غیرطبیعی ناخن و تغییر رنگ (زرد مایل به قهوه‌ای) می‌شود 2. ناخن‌ها ممکن است ضخیم شوند، از بستر ناخن جدا شوند (اونیکولیز) یا خرد شوند 2. همچنین، ممکن است ناخن‌ها شیاردار شوند 4.
نواحی معمول بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند: ناخن‌های دست و پا 2.
علل احتمالی و عوامل خطر: پسوریازیس ناخن نیز ناشی از اختلال در سیستم ایمنی است 2 و اغلب در افرادی رخ می‌دهد که به انواع دیگر پسوریازیس، مانند پسوریازیس پلاکی، نیز مبتلا هستند 10.
روش‌های تشخیص: تشخیص پسوریازیس ناخن بر اساس تغییرات مشخص در ناخن‌ها صورت می‌گیرد 2.
گزینه‌های درمانی رایج و جدید: درمان پسوریازیس ناخن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. گزینه‌ها شامل استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی، داروهای ضد قارچ (برای رد عفونت‌های قارچی)، داروهای خوراکی (مانند متوترکسات، سیکلوسپورین و آپرمیلاست) و داروهای بیولوژیک است 10. تزریق کورتیکواستروئیدها به بستر ناخن نیز ممکن است استفاده شود.
تفاوت‌های آن با سایر انواع پسوریازیس: پسوریازیس ناخن به طور خاص ناخن‌ها را درگیر می‌کند، در حالی که سایر انواع عمدتاً پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این نوع پسوریازیس می‌تواند همراه با سایر انواع نیز رخ دهد.
پسوریازیس مفصلی (Psoriatic Arthritis)
نام دقیق و مترادف‌های احتمالی آن: مترادف خاصی برای این نوع پسوریازیس به طور مداوم ذکر نشده است، اما پسوریازیس اسپوندیلیت که نوعی از پسوریازیس است و ستون فقرات را درگیر می‌کند، زیرمجموعه آرتریت پسوریاتیک محسوب می‌شود 8.
علائم و نشانه‌های کلیدی: پسوریازیس مفصلی نوعی آرتریت است که باعث درد، سفتی و تورم مفاصل می‌شود 2. این بیماری در برخی از افراد مبتلا به پسوریازیس (حدود 1 نفر از هر 3 نفر) رخ می‌دهد 3. می‌تواند مفاصل در هر قسمت از بدن، از جمله انگشتان دست و پا، مچ دست، مچ پا، زانو و ستون فقرات را درگیر کند 4. تغییرات ناخن (مانند پسوریازیس ناخن) نیز در این افراد شایع است 4. همچنین ممکن است ناخن‌ها شیاردار یا دارای فرورفتگی باشند و تغییر رنگ دهند 4.
نواحی معمول بدن که تحت تأثیر قرار می‌گیرند: مفاصل (انگشتان دست و پا، مچ دست، مچ پا، زانو، ستون فقرات) 4.
علل احتمالی و عوامل خطر: مشابه پسوریازیس، پسوریازیس مفصلی نیز یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به بافت‌های سالم، از جمله مفاصل، حمله می‌کند 5. عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش دارند و داشتن پسوریازیس پوستی مهم‌ترین عامل خطر برای ابتلا به این نوع آرتریت است 5. حدود یک سوم از بیماران مبتلا به پسوریازیس در طول زندگی خود به آرتریت پسوریاتیک مبتلا می‌شوند 6.
روش‌های تشخیص: تشخیص پسوریازیس مفصلی بر اساس درد، تورم و سفتی مفاصل در فردی که به پسوریازیس پوستی مبتلا است، صورت می‌گیرد 5. سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری (مانند اشعه ایکس) ممکن است برای تشخیص استفاده شوند.
گزینه‌های درمانی رایج و جدید: هدف از درمان، کاهش درد، سفتی و التهاب و جلوگیری از آسیب به مفاصل است. گزینه‌ها شامل داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs) و داروهای بیولوژیک است 5.
تفاوت‌های آن با سایر انواع پسوریازیس: در حالی که سایر انواع پسوریازیس عمدتاً پوست را درگیر می‌کنند، پسوریازیس مفصلی مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این حال، این بیماری اغلب در افرادی رخ می‌دهد که به پسوریازیس پوستی نیز مبتلا هستند.
سایر انواع
- پسوریازیس پالموپلانتر: این نوع پسوریازیس کف دست‌ها و/یا کف پاها را درگیر می‌کند 7 و ممکن است به صورت تاول‌های چرکی (پسوریازیس پوسچولار پالموپلانتر) یا پوسته‌های ضخیم ظاهر شود 7. در این نوع پسوریازیس، قرمزی ممکن است همیشه وجود نداشته باشد و ناحیه تنار بیشتر درگیر می‌شود 7.
- سبوسوریازیس: این وضعیت ترکیبی از ویژگی‌های پسوریازیس و درماتیت سبورئیک است و معمولاً روی صورت و پوست سر به صورت برجستگی‌ها و پلاک‌هایی با پوسته‌های چرب و زرد ظاهر می‌شود 5.
تشخیص پسوریازیس
تشخیص پسوریازیس معمولاً با معاینه فیزیکی پوست، پوست سر و ناخن‌ها توسط پزشک آغاز می‌شود 1. پزشک به دنبال ظاهر مشخص ضایعات، ضخامت و میزان پوسته‌ریزی آن‌ها و همچنین محل بروز آن‌ها خواهد بود 1. پرسش در مورد سابقه پزشکی بیمار و سابقه خانوادگی پسوریازیس نیز بخش مهمی از فرآیند تشخیص است 6. معاینه دقیق پوست شامل بررسی ناخن‌ها، پوست سر، چین‌های پوستی و نواحی تناسلی نیز انجام می‌شود، زیرا بیماران ممکن است در مورد درگیری ناحیه تناسلی خجالت بکشند 6. در برخی موارد، برای تأیید تشخیص یا رد سایر بیماری‌های پوستی مانند درماتیت آتوپیک، درماتیت سبورئیک و پیتریازیس روزه، ممکن است نمونه‌برداری از پوست (بیوپسی) انجام شود 1. تشخیص اغلب بر اساس ظاهر و توزیع مشخص ضایعات صورت می‌گیرد 1. برای ارزیابی شدت پسوریازیس، ممکن است از شاخص شدت و ناحیه پسوریازیس (PASI) استفاده شود که هم میزان سطح بدن درگیر و هم شدت ضایعات را ارزیابی می‌کند 8. شدت پسوریازیس بر اساس درصد سطح بدن درگیر می‌تواند به صورت خفیف (کمتر از 3 درصد)، متوسط (3 تا 10 درصد) و شدید (بیش از 10 درصد) طبقه‌بندی شود 8.
گزینه‌های درمانی پسوریازیس
استراتژی‌های درمانی پسوریازیس به نوع، شدت و محل بروز آن، و همچنین سلامت کلی و ترجیحات بیمار بستگی دارد 6. وجود بیماری‌های همراه نیز در تصمیم‌گیری‌های درمانی نقش دارد 6.
- درمان‌های موضعی: کرم‌ها و پمادهایی که مستقیماً روی پوست استفاده می‌شوند، از جمله کورتیکواستروئیدها، آنالوگ‌های ویتامین D، رتینوئیدها، مهارکننده‌های کلسینورین و اسید سالیسیلیک 1. داروهای موضعی بدون نسخه، استروئیدهای موضعی و داروهای غیر استروئیدی موضعی نیز در دسترس هستند 1. نمونه‌های خاص شامل آنترالین و کرم‌های ویتامین A است 5.
- نوردرمانی (فتوتراپی): قرار گرفتن در معرض طول موج‌های خاصی از نور ماوراء بنفش برای کاهش سرعت رشد سلول‌های پوست 1. این روش شامل درمان با UVB، PUVA (پسورالن + UVA) و لیزر اکسایمر است. نور LED با طول موج‌های خاص نیز ممکن است استفاده شود 5.
- داروهای سیستمیک: داروهای خوراکی یا تزریقی که در سراسر بدن عمل می‌کنند. این داروها معمولاً برای پسوریازیس متوسط تا شدید یا زمانی که سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند، تجویز می‌شوند 1. این داروها شامل داروهای سیستمیک سنتی مانند متوترکسات، سیکلوسپورین و آپرمیلاست، و همچنین داروهای بیولوژیک جدیدتر و مهارکننده‌های مولکول کوچک است که بخش‌های خاصی از سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند 1. درمان‌های خوراکی، بیولوژیک و بیوسیمیلار نیز در این دسته قرار می‌گیرند 1. رتینوئیدها و داروهای ایمنی‌درمانی نیز از گزینه‌های سیستمیک هستند 5. برای پسوریازیس ناخن نیز ممکن است از داروهای خوراکی یا تزریقی استفاده شود 10.
- تغییرات در سبک زندگی: حفظ وزن سالم، مدیریت استرس، اجتناب از عوامل شناخته شده تحریک‌کننده (مانند سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل) و مرطوب نگه داشتن پوست می‌تواند به مدیریت پسوریازیس کمک کند 4. فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات، گوشت یا ماهی کم‌چرب و لبنیات کم‌چرب، محدود کردن مصرف نمک و غذاهای فرآوری شده، و اجتناب از غذاهایی که باعث شعله‌ور شدن علائم می‌شوند، از جمله توصیه‌های مربوط به سبک زندگی هستند 4.
- رویکرد درمان تا هدف: برخی کشورها از این رویکرد برای کنترل بهتر پسوریازیس و بهبود نتایج بیمار استفاده می‌کنند 6.
نتیجه‌گیری
پسوریازیس یک بیماری پوستی مزمن با انواع مختلفی است که هر کدام علائم و ویژگی‌های خاص خود را دارند. انواع اصلی شامل پسوریازیس پلاکی، خالدار، معکوس، پوسچولار و اریترودرمیک هستند و انواع کمتر شایع شامل پسوریازیس ناخن و پسوریازیس مفصلی می‌شوند. درک ویژگی‌های هر نوع برای تشخیص صحیح و مدیریت مؤثر بیماری ضروری است. اگرچه پسوریازیس درمان قطعی ندارد 2، اما روش‌های درمانی متنوعی برای کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد. برای تشخیص دقیق و دریافت برنامه درمانی مناسب، مشورت با یک متخصص پوست بسیار مهم است. همچنین، کسب اطلاعات و حمایت از منابع معتبر مانند بنیاد ملی پسوریازیس می‌تواند برای افراد مبتلا و خانواده‌های آن‌ها بسیار مفید باشد 3.
جدول 1: ویژگی‌های کلیدی انواع اصلی پسوریازیس
| نوع پسوریازیس | علائم اصلی | نواحی معمول درگیر | ویژگی‌های متمایز کلیدی |
| پسوریازیس پلاکی | لکه‌های برجسته، قرمز/تغییر رنگ‌داده (پلاک‌ها) با پوسته‌های سفید نقره‌ای، خارش‌دار | آرنج، زانو، پوست سر، پایین کمر | پلاک‌های ضخیم و پوسته‌دار؛ شایع‌ترین نوع |
| پسوریازیس خالدار | لکه‌های کوچک، قطره‌ای شکل، قرمز/تغییر رنگ‌داده با پوسته‌های ظریف | تنه، بازوها، پاها، پوست سر | اغلب ناشی از گلودرد استرپتوکوکی؛ در کودکان و جوانان شایع‌تر |
| پسوریازیس معکوس | لکه‌های صاف، ملتهب، قرمز تیره/تیره شده، ممکن است خارش‌دار و دردناک باشد | چین‌های پوستی (زیر بغل، کشاله ران، زیر سینه‌ها) | ظاهر صاف و بدون پوسته در چین‌های پوستی |
| پسوریازیس پوسچولار | تاول‌های چرکی (پوسچول) روی پوست ملتهب | گسترده یا محدود به کف دست‌ها و کف پاها | وجود تاول‌های چرکی |
| پسوریازیس اریترودرمیک | قرمزی و پوسته‌ریزی گسترده پوست، می‌تواند به شدت خارش‌دار یا سوزاننده باشد | تمام بدن | درگیری وسیع سطح بدن؛ بالقوه شدید |
| پسوریازیس ناخن | فرورفتگی، رشد غیرطبیعی، تغییر رنگ، ضخیم شدن، جدا شدن ناخن‌ها | ناخن‌های دست و پا | به طور خاص ناخن‌ها را درگیر می‌کند |
| پسوریازیس مفصلی | درد، سفتی و تورم مفاصل | مفاصل (انگشتان دست و پا، مچ دست، مچ پا، زانو، ستون فقرات) | آرتریت مرتبط با پسوریازیس |
منابع مورداستناد
- Symptoms, Causes, Images & Treatment – The National Psoriasis Foundation, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://www.psoriasis.org/about-psoriasis/
- Psoriasis – Symptoms and causes – Mayo Clinic, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/psoriasis/symptoms-causes/syc-20355840
- Psoriasis | Psoriatic Arthritis – MedlinePlus, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://medlineplus.gov/psoriasis.html
- Psoriasis Overview: Types, Causes, Symptoms, and Treatment | Pfizer, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://www.pfizer.com/disease-and-conditions/psoriasis
- Psoriasis: What It Is, Symptoms, Causes, Types & Treatment – Cleveland Clinic, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/6866-psoriasis
- Psoriasis: An overview – PsOPsA Hub, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://psoriasis-hub.com/medical-information/psoriasis-an-overview/
- A brief summary of clinical types of psoriasis – PMC, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5175084/
- Psoriasis Clinical Classification – News-Medical, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://www.news-medical.net/health/Psoriasis-Clinical-Classification.aspx
- Locations & Types of Psoriasis, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://www.psoriasis.org/locations-and-types/
- Types of psoriasis – Mayo Clinic, زمان دسترسی: مارس 29, 2025، https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/psoriasis/in-depth/psoriasis-pictures/art-20546858